Asif Atanın – İnam Atanın
Mütləqə İnam Ocağı
“Ulufərəh” Ailəsinin
IV “Ailə Günü” toplantısında deyilmiş fikirlər
Ocaq Günsırası ilə 28 Şölə Ayı, 37-ci ildə (iyun, 2015) İnam Evində “Ulufərəh” Ailəsinin “Ailə Günü” toplantısı keçirildi. “Ata Ruhuna pənah gətirmişik!” səcdəsilə “Ailə Günü”nə başlanıldı. “Ulufərəh” Ailəsinin Yükümlüsü Göylü Atalı Ataya səcdə ilə sözünə başladı: Öncə qonağımız üçün qurallarımızla bağlı aydınlıq gətirim. Ocağın bir neçə tədbirləri var. Onlardan biri indi keçirdiyimiz “Ailə günü”dür. Ocaq Ailələr şəklində çalışır. Bu Ailələrdən biri “Ulufərəh” Ailəsidir. Biz “Ulufərəh” Ailəsinin Evladlarıyıq. Hər bir Ailə ayda bir yol “Ailə Günü” tədbiri keçirir. Burada Evladlar Amallaşma, Kamilləşmə, Xalqlaşma hesabatı verir. Gördüyü işləri, yaşadığı ömrü hesabat şəklində sunur. Bir sözlə, özünüyaratma yolu keçir.
İndi qonumuza keçmək istəyirəm. Sonda sorularınız olarsa, o yöndə danışarıq.
Bu ay Ocaq həyatımda bəlkə də ilk dəfədir, halımda ruhən durğunluq var. Heç nə edə bilmirəm. Tənbəlləşmişəm. Bu da fərəhsizlik gətirir. Əslində nədəni özümə aydındır. Ağlımda bir neçə məsələ var. Onları çözüb bütünlüklə özümə – ruhumu yaratmağa köklənmək istəyirəm. Söz yox, bu əsas vermir boş oturmağa. Boş oturmaq sorumluluğu itirmək deməkdir.
Üstün bacımız “Gedişat yazısı”nda bir qonu yazıb: “Din – İnam təzadını necə dərk edirəm”. Onunla bağlı düşündüm: Din də, İnam da insanın Mütləq axtarışının sonucudur. Dünyanın əyildiyi yer də, düzəldiyi yer də allah ideyasına yanaşma məsələsindədir. Bəşər bunu anladı, buradan yol aradı. Dinlər yarandı. Biri o birini gah dandı, gah təkrarladı. Böyük anlamda sonuc dəyişmədi.
İnsan Mütləq axtarışındadır.
Din özünü niyə doğrultmur? Bizə görə burda peyğəmbərlərin yanlışı var. Özünü ötmədən Mənanı dərk etmək olmur. Dünyadakı ziddiyyətlər, bu ziddiyyətlərin başlıca nədəni olan insana inanmadılar. Onu görünənə tən (bərabər) saydılar. Ancaq bir həqiqət də vardı: şəri özündə yaşatsa da, onu Xeyirin yaşatdığını dərk edirdi insan. Bəs o Xeyir hardadır? Özünə baxdı, tapa bilmədi, uydurmağa başladı. Allah görünən ola bilməzdi. O, mütləq “laməkan” olmalıydı, əlçatmaz olmalıydı. Əslində İnamda da Mütləq görünməzdir. Görünənlərdə təzahür edəndir. Görünənin içində yaşayan, ondan artıq olandır. Ancaq İnamda Mütləq ziddiyyətli deyil, qorxutmur, alçaltmır, şirnikdirmir. Dində Allah-İnsan yanaşmasında umacaq var. Allah insandan umur, insan Allahdan.
Dinin üzünü ağardan bir az sufilər oldu. Allahla aralarında nə cənnət vardı, nə cəhənnəm. Umacaqsız sevgiydi. Ərəb təfəkküründən qat-qat uca idi.
Bəs İnam nədir? İnam deyir: içindəki umacağı öldür, həsədi öldür, qorxunu öldür, yalanı öldür, ilanı öldür, tülkünü öldür, canavarı öldür. Öldür, onda Mütləqi tanıyarsan. Öldür, insanı tanıyasan. Öldür, dünya öz mənasına tən olsun.
Bir də özüylədöyüş üstə bir ana toxunacam.
Son ayda dövlət olaraq, xalq olaraq, idman xurafatıyla üz-üzəyik. Dövlətin idman siyasəti oyuna salıb hər kəsi. Əslində mən də bu oyunun bir parçası ola bilərdim. Yəni evdən hər birimizə bilet almışdılar. Öncə həvəsləndim də. Tez də addımı geri qoydum, Ocağın yanaşması aşağıdır (mənfidir) deyə. Sonra oturub fikirləşdim. “Biri görər, tanıyar” utancıyla geri durmaq, yasaqlarla yanaşmaq doğru deyil! Anla, bir də belə duyğu içinə gəlməsin. Söz yox, mənim qatılıb-qatılmamağımın, o kütləylə tutuşduranda, iynənin ucu boyda etkisi yoxdur. Mənə isə böyük etkisi var. Ora yığılan soydaşları şəxsiyyət olmağa qoymayan bir ideolojinin etkisindəyik. Dövlətim dünyaya “mən də varam”, “məni görün” deyə bilməsi üçün xalqının canını da yeyir, malını da, üstəlik ləyaqətini də. Ən azından buna qoşulmaq yolverilməzdir. Atamız Var olsun!
Üstün Atalı: Mütləqim, Müqəddəsim, ulu peyğəmbərim Asif Ataya – İnam Ataya ali səcdəylə!
Ocağımızın bu ayı çox fərəhli aydır, yüklü aydır. Hələ bitməyib. “Evlad Günü”ylə başladıq, “Ailə Günü”ylə bitiririk. Ağstafa səfərimiz uğurlu oldu. İnanıram, hər birimizin ömrünə yazıldı Ata sonevinin ziyarəti.
Nurtəkin çağırmışdı, insanlar gəldilər. Gələcək üçün fikirləşirəm, ən azı bir yeddicə (həftə) qabaq vaxt ayırıb getmək gərəkdir ora. İnsanlarla söhbət edib, iş aparmaq gərəkdir.
Mənim o səfərdən özüm üçün gəldiyim sonuc belə idi: gələn kərə gedəndə öncədən söhbət edib çağıraq. Əslində insanlar soraqsızdırlar. Hamı məişətlə əlləşir, ancaq bir aydın, ya sıradan bir insan tapıb söhbət aparmaq olar. Bir çağlar Ulusəslə Nəsibə xanım gedib öncədən çağırırdılar. Bu səfər bir daha anlatdı, öncədən getmək gərəkdir.
Sonrakı tədbirimiz bayram oldu. Bayramımız təbiət qoynunda keçdi. Bu da mənim ömrümə yazıldı. Düzdür, öz qüsurlarım, tələskənliyim də halıma etki göstərdi. Ancaq Ocağın halı üçün çox uca bir olay oldu. İnsanların halı da dəyişdi.
Bundan qabaq “Uluyol-Hünər”in Ailə Günü oldu, mən də qatıldım. Mənim ömrümə o gün də yazıldı. Orda biz yaxşı bir araşdırma açdıq. Qonumuz bu idi: “ömrümü Ocağa vermək üçün əsas əngəl nədir?”.
Mən orda özüm gəldiyim sonucu bildirdim, insanın ən böyük əngəli özüdür. Heç bir əngəl onun qarşısında dura bilməz, özündən başqa. Bəzən adam istəyir özüylə uğraşsın. Nəsə bir iş çıxır. O işi ertələmirsən, vaxtını ona ayırırsan, özünü arxa plana atırsan. Yəni özünlə bağlı olan işi arxa plana atırsan, başqa işləri önə çəkirsən. Bu cür qonularda fikirlərimizi bölüşdük.
Eyni halda bu ay mənim başqa söhbətlərim də oldu. Bacımın Rusiyadan gəlişi, qohumlarla söhbətlər, mənə yaxşı suallar verirdilər. Mənim cismani qohumlarım, bibim, xalam bilir mən Ocağın Evladıyam. Ancaq haçağsa bunu məndən dəqiqliklə soruşmayıblar. Ancaq bir bibim qızı var, o gəldi mənim evimə, ərklə, istəklə, dedi: mən ondan-bundan eşidirəm, öz dilindən eşitmək istəyirəm, axı nədir səni burda saxlayan? Nədir səni bura bağlayan? Bu yöndə yaxşı söhbət etdik. Söhbət onu təmin etdi. Düzdür, bir söhbətlə bu qonu tam açılası deyil. Ancaq inanıram, ona nəsə deyə bildim.
Eyni halda o mənim ev ortamıma baxıb qınadı, sən buna layiq deyilsən, məişətin axsayır-filan. Mən ona dedim, sən başa düşmürsən, o mənim gözümdə heç nədir. Əsas odur mənim ruhum özgürdür, vicdanım özgürdür. Mənim rahat nəfəs almağıma gərək olan budur.
Günev Atalının “İnamlı illərimin harayı” kitabı üstə düşündüm. İstəyirdim dünən bitirəm, bitirə bilmədim. Həcmcə balaca bir kitabdır. Ancaq elə olub, onun yazılarının üstündə dayanmışam, bir yazını 3-4 yol oxuyuram. Orda Günevin “Yeni il fərəhim” adlı yazısı var, əslində hesabat yazısıdır o. 32-ci il üçün Günev Atalının verdiyi hesabat. Ancaq o yazı elə bil, insanın xalqlaşmasını sunur, necə olmalıdır. Bu onun ömründə var. Sadə bir fikirlə başlayır. Deyir: “dünya boyda dərdi olanın adilikdə qalmağa haqqı yoxdur”. Mən bu sözdə özümü gördüm. Elə olur, mən də adiliyə enirəm.
Vətən dərdini, millət dərdini, insan dərdini unudanda artıq adiləşirsən, həyatlaşırsan, məişətləşirsən. Dərdi unudanda adiliyə enirsən, Dərdi yaşayanda adiliyi ötürsən. Bu gün insanlarımız məişət, ev-eşik, çörək qayğısıyla yüklənib. Xalq dərdi, millət dərdi, vətən dərdi insanları ilgiləndirmir. Hal ona köklənməyib. Ona görə də keçici olayların dalınca qaçılır. Vətən, millət dərdi haqqında düşünməyəndə başqa şey haqqında düşünülür. Məsələn, şoular yaradılır yarışmalar hazırlanılır…
Günev kitabında xalqlaşma ilə bağlı yazır: “dünya nə deyir desin, sən öz dediyini deyirsən”.
Bizim oxulda saat 9-dan 13-ə kimi işdə oluruq. Öyrətmənlər hamısı bur yerdə olur. Mən belə söhbət açanda gülürlər, zarafata salırlar. Ancaq mən bilirəm, dediyim qonu onları da rahatsız eləyir. Ancaq heç kim səsini çıxarmaq istəmir.
Günevin kitabının ön sözündə Soylu Atalı onun çağırışını İsanın Pavelinin çağırışı ilə tutuşdurur.
Hər iki ömürdə eşq var. Amala eşq var, Peyğəmbərə sevgi var. Ancaq Günev qardaşımızın üstünlüyü ondadır, heç kim onu şirnikləndirə bilməz. Ona cənnət vəd olunmayıb, ödül vəd olunmayıb. Onun hünəri idraklıdır, inamlıdır. Sənə daş atsınlar, sən fərəh alasan, yorulmayasan.
Burda bir qonumuz “Təməl” kitabından özümləşdiriklərim”dir. Atanın fikri belədir: “Azadlığın təməli məsuliyyətdir”. Hər birimiz azad doğuluruq. Körpə olarkən heç bir sorumluluq duymuruq. Çağlar keçdikcə toplum, ortam, halıyla, xurafatıyla, yalanlarıyla formalaşdırır insanı. Tərbiyə verərkən onu öz vicdanı ilə deyil, Allah xofuyla, cəzalarla üz-üzə qoyurlar. Ancaq nə cür toplum, nə cür ortam olursa-olsun, insanın içindəki azadlıq tələbini boğa bilməz. Boğa bilmədiyi üçün Babəklər yaranır, Nəsimilər yaranır: Bir gün azad yaşamağı qırx il qul kimi yaşamaqdan üstün tutanlar, azadlıq, insanilik aşiqləri yaranır. Mənim bugünkü varlığım bugünkü halımla bağlıdır. Əgər öz ruhuma – inamıma, idrakıma, mənəviyyatıma, iradəmə yiyəlik edirəmsə, özümü Mütləq tələbləri ilə kökləyirəmsə, onda azadam. Azadlığım üçün əlçəkmələr (imtinalar) etməliyəm. Nədən? Yalandan, meşşanlıqdan, cahillikdən, məişətçilikdən, ədalətsizlikdən. Yalan qara bir ləkə kimidir. Ağızdan çıxdığı an yapışır sənə. Məni asılı edir özündən. Mən onun qulu oluram. Məişətə bulaşdıqca meşşanlaşıram. Nə öz gələcəyimi, nə xalqın gələcəyini, nə vətəni düşünürəm. Ona görə azadlığa yetmək üçün əlçəkmələrə (imtinalara) yetməliyəm. Şərdən əl çəkməliyəm, əsarətdən qurtulmalıyam.
Mənim halım çox ucadır. Özümü yaxşı şeylərə kökləyirəm, söhbətlər aparıram. Səsimiz-sorağımız yayıldıqca fərəhimiz də böyüyür.
Atamız var olsun!
Bayrağımızı öpürəm!
Soylu Atalı: “Ulufərəh” Ailəsinin Şölə ayının 28-də keçirdiyi 4-cü aylıq toplantısında söz demək üçün Ataya səcdə qılıram, bayrağımızı öpürəm.
Amallaşma, Kamilləşmə, Xalqlaşma hesabatı zəngin qonudur. Dünyanı görmək, dünyanı öyrənmək, dünyanı tanıtmaq – bu, Ocaqçının Amallaşma qonusudur. Dünyanı öyrənmək nə deməkdir? İnsan əslində dünyanı öyrənməyə doğulur. Dünya insanın böyük anlamıdır. İnsan böyük anlamda Dünyalığın ən kamil, ən yetkin görsənişidir. Daha dərin ifadə olunduğu görsənişidir. Əgər insanda dünyanı dərk eləmək iqtidarı olmasaydı, dünyanın fiziki nizamı belə pozulardı. Heyvan-dünya bağlılığı ancaq gerçəkolma (mövcudolma) anlamı daşıyır. İnsan da dünyayla ilişkidə heyvandan ayrılmağa çalışır. Əgər insan heyvandan ayrılmasaydı, onda elə dünya göründüyünə tən (bərabər) olmağıyla nizamında yenə pozulacaqdı. Haqq-nahaq pozulacaqdı. Həyat insana deyir mənə bənzə, dünyaya bənzəmə. Dünya geniş məsələdir. Həyatın tələbi odur. İnsana deyir mənə bənzə, yəni gerçəkolmağına yarar yaşa. Gerçəkliyini sürdürmək üçün yaşa. Həyat özü olmaq istəyir. Həyat gerçəkolma deməkdir. Əgər belə obrazlaşdırsaq, həyat doğrudan da, öz gerçəkolmasını qorumaq istəyir insanda da, heyvanda da, başqa yönlərdə də. Ancaq insan dünyaya yüksəlir. Dünyanın anlamını aydınlaşdırır, dünyanı var edir. Bax, bizim amallaşmağımızın mahiyyəti budur. Dünyanı öyrənmək. Bütün tarixlər boyu insana dünyanı öyrədən müdriklər olub. Hər insan öz-özünə, özgür şəkildə dünyanı öyrənə bilmir.
Bu günlərdə Borçalıda idim. Qardaşım mənə deyir, yaxşı söhbət edirsən, yenə söhbət elə. O görür, mənim vətənlə bağlı, millətlə bağlı dediyim fikir, düşüncə, onun da sevincinə uyğundur, sevgisinə uyğundur. Ancaq o bilmir, filan şey onun ulusunun mənəvi var olmasına qarşıdır. İnsanlara yaxşı şeylərdən danışarsan, ən pis adam belə, yaxşı şey eşidəndə sevinir. Hər halda onun içində hansısa duyğuları oyadır, onun sevincinə səbəb olur. Ancaq o bilmir dünya nədir. O bilmir özü kimdir. Ona görə bilənlər gələcək, dünyanın nizamını qorusun. Əgər bilənlər olmasaydı, dünyadakılar sürüləşərdilər. Dünya sürü mənası daşımış olardı. Ona görə deyirəm, dünyanın nizamı pozulardı. Sürü dünyanın nizamını yaratmır, pozur. Ona görə ayrı-ayrı müdriklər gəlir, dünyanı öyrənir, özünü öyrənir. Özündən öncəki müdrikdən öyrənir, öz içini öyrənir. Beləliklə, bir nizam yolu yaranır gələcəyə yönələn. Bax, bu nizam insanı, yaxud bütövlükdə bəşər övladını götürək, nə dərəcədə qane edir. Bəşəriyyət nə dərəcədə bu nizamla yetərlənir? Belə görürük, yetərlənmir. Yetərlənmədiyi üçün yeni fikirlər ortaya gəlir, addımlar atılır. Hər biri, olan nizamı daha da cilalamağa gəlirlər. Nizama nizam qatmağa gəlirlər. Nizamın pozuntularını aradan qaldırmağa gəlirlər. Bax, Asif Atamız da dünyanın nizamını yenidən nizamlamağa gəlmiş şəxsiyyətdir. Biz onun peşindəyik. Bu gün “Ailə Günü”ndə sizin demək istədiyiniz fikirlər, Amallaşma qonusunda, budur. Dünyanı öyrənmək, bilmək, dərk eləmək – dünyanın nizamını saxlamaq!
Dünyanın nizamını nə ilə saxlayırsan? Biz deyirik, insan öz mahiyyətini bilməli, dərk eləməlidir. Ona dayanmalı, ona dayanaraq gələcəyə addım götürməlidir. Söz yox, Dünyanı öyrənmək, bilmək işin bir cəhətidir. Ancaq dünyanı davamlı şəkildə öyrənmək, bilmək elə də sadə bir məsələ deyil. İnsanın ağlı, düşüncəsi buna tab gətirə bilmir. Bunu beş adam öyrənir. Hamının ona gücü çatmır. Səbrinin də gücü çatmır, ağlının da gücü çatmır. Həyatın tələbindən qırağa çıxmağa da gücü çatmır. Bax, ona görə də o nizamı yaradan ayrı-ayrı bireylər (fərdlər) o nizamı öyrənərək qorumaq üçün, dünyaya sunmaq üçün, topluma sunmaq üçün öz üzərində işləyir. Buna ayrı-ayrı müdriklər tarixdə kamilləşmə əməli deyiblər. O kamilləşmə əməli də, ölçüsündən asılı olaraq, aşama- aşama insanın diqqətinə gətirilibdir. Asif Atanın da “kamilləşmə əməli” ideyası var. Ocaqçının əsas qonularından biri də kamilləşmə məsələsidir. Kamilləşmə məsələsi – dünyanın dərk olunmasında, öyrənilməsində dayanıqlı olmaq, doğru olmaq ölçüsü yaradır. Kamilləşmə məsələsi odur.
İşin bir cəhəti də xalqlşama ilə bağlıdır. Onun adına Asif Ata xalqlaşma deyir. Bizdən öncəkilər xalqlaşma sözünü işlətməsələr də, xalqlşama işləri görüblər. Öz açılarına, öz ölçülərinə uyğun. Biz Asif Atada xalqlaşmanın yeni aşamasına addım götürürük. Bizim üçün xalqlaşma dünyaya Asif Atanın açısıyla yönlənməkdir. Nizamı Asif Atanın açısıyla yaratmaqdır. İnsanlaşmanı Asif Atanın ölçüsüylə qorumaqdır, həyata keçirməkdir. Onun üçün də xalqın içində olmaq gərəkdir. Asif Atadan öyrəndiklərini, düşündüklərini xalqın içində çağırırsan, deyirsən, haraylayırsan usanmadan, yorulmadan. Nizam yaranır – çağırma nizamı, qurma nizamı, yaratma nizamı.
Sizin qarşınıza çıxan ayrı-ayrı adamlar bu işlərə barmaqarası baxır. Bəzilərinin ağlına girmir. Bəziləri hesab edir, bu işlə uğraşan, Asif Atanın davamında olan üç-beş adam sadəlövh adamlardır. Onlar günü yola verirlər. Onu da deyim, təkcə Asif Atanın davamında olanlarla bağlı belə düşünülməyib. Sufilərlə bağlı da belə düşünüblər: axı nə istəyirlər bunlar? Get işlə, pul qazan, həyatını qur. Çoxluq belə düşünür. Haçağacan ayrı-ayrı fikir, düşüncə yiyələri öz fikrinin, düşüncəsinin arxasında dayanıqlı olmur, xalqlaşmanı nizamlı şəkildə həyata keçirmir, o nizamı yaratmır, onda gediş, gerçəklik çoxluğun dediyi olur. Biz gözümüzü qaldırıb baxanda görürük gerçəklik çoxluğun istədiyidir. Ayrı-ayrı çağlarda çoxluğun istədiyi olur.
Çoxluq öz tələbindən geri durmur, ancaq sən də öz tələbindən geri durmursan. Qarşına məqsəd qoyursan, hansı nöqtədə çoxluğun istədiyini dəyişəcəyik. Bu gediş yaxşı gediş deyil. Bu gedişdə dünyanı, insanı tanımaq olmur. Bu gedişdə insanı sevmək olmur, dünyanı sevmək olmur, onun qədrini bilmək olmur. Bu gedişdə xaos var, nizamsızlıq var. Bu gedişdə mənəviyyatın ölümü var.
Bax, bütün bu məsələləri arı-duru yönə çəkirsən, aydınlaşdırırsan, öyrənirsən, gəlib çıxırsan özündən öncəki olayların üzərinə. Özündən öncəkilər sənə örnəkdirmi, əngəldirmi? Nə örnəkdir, nə əngəldir? Biz öyrənirik, görürük, bir çox şeylər əngəldir. Çox az örnəklər var. O az örnəkləri də Asif Ata özünün dünyagörüşünün cövhərində ifadə edibdir. Ancaq örnək, dediyim kimi, çox azdır, əsasən əngəllər var. O əngəllər nədirsə, aydınlaşdırırsan, öyrənirsən, onu insanların, toplumun ağlında qırağa qoymağa çalışırsan. Zarafat deyil, bu, güc tələb edir, qüdrət tələb edir, böyük səbr tələb edir. Əngəl insanın ağlında oturub. İnsanın ağlında, düşüncəsində oturan əngəli çözmək, qırağa qoymaq beş günün, üç günün məsələsi deyil. Toplumun biri kimi olub da onu həyata keçirmək olan iş deyil. Ona görə səni çağıran duyğular deyir, sən toplumdan qat-qat yüksək olmalısan. Sən toplumdan yüksək yaşamasan topluma örnək ola bilməzsən. Toplumun ağlını, düşüncəsini dəyişə bilməzsən. Toplum səviyyəsində düşünürsənsə, o var da, onda sənin demələrin nəyə gərək?! Toplum səviyyəsində yaşayarsan, o var. Onu hara çağırırsan? Toplumun səviyyəsində yaşayıb onu çağırdığın yer bəlli olmaz. Ancaq toplumdan yüksək yaşayıb onu çağırarsan, bəlli olar çağırışın. Ömrün ona bəlli edər çağırışını.
Yaşayırsan, yaşadığın yönə çağırırsan toplumu. O yaşadığın yönü ona göstərirsən. Sözü səpələmirsən. Sözün gözəlliyini sunursan.
Bizim Atamız hesab edir, insan üçün, toplum üçün əngəllərdən biri dindir. Çünkü insanın dünyanı dərk eləməsi üçün, dünyaya yön verməsi üçün əsas məsələ inam məsələsidir. İnam olmayanda heç nə qurulmur. Nə yanaşma qurulur, nə dünyanın nizamı qurulur, nə həyata gözəlliklər gətirə bilirsən, nə insana sevgi suna bilirsən. Heç nə eləyə bilmirsən inam olmasa. O ki ayrı-ayrı fikir adamları, şairlər, yazıçılar, biri deyir dünyanı gözəllik qurtaracaq, sevgi qurtaracaq. Asif Ata deyir dünyanı İnam qurtaracaq. Gözəllik inamdan doğur. Gözəllik adlı əməl inam olmasa yaranmır. Mən sənə inanmasam, sənə sevgi suna bilmirəm. Mən sənə inanmasam, səni çağıra bilmirəm, sənə fədakarlıq edə bilmirəm. Ona görə inam böyük məsələdir. İnama din adı qoyurlar, bu məsələ deyil.
Yəni dünyanın nizamını yaradan insandır. İnsanın da dünyaya yanaşmasını saxlayan inamdır. Bütün məsələlər ondan sonra gəlir. Bütün məsələlər onun ifadəsi kimi gəlir ortaya. Elm də, mədəniyyət də, sənət də, incəsənət də, musiqi də, həyatımızın bütün çalarları da, hamısı onun ifadəsi kimi olur. Əgər muğamın insan halını ifadə eləməsinə inanmasaydın, onun incəliklərini anlayıb inanmasaydın, muğam adlı musiqini dirçəldə bilməzsən, gəlişdirə bilməzsən. Muğam olmasın, simfoniya olsun, fərq etməz. İnanmasan onu gəlişdirə bilməzsən. İnanmasan onu bəstələyə bilməzsən. İnam insana hər şey deyir. İnanırsan gedirsən, inanırsan edirsən. Ona görə Ata deyir: hər şey inamdan başlayır. İdrak inamdan başlayır.
Din dünyanın mənasına Allah deyir, özünü də adamabənzər qüvvə kimi sunur. Sən dünyanın mənasına başqa bir ad deyirsən, ondan fərqli deyirsən. Yenə bunu qırağa qoyaq. Məsələ ondadır, istər Allah anlayışını götür, istər Atanın dediyi dünyanın Dünyalıq mahiyyətini götür, bunun heç birini sən gözünlə görmürsən ki. Onlar gerçəkliyə gəlir, ancaq gerçəkliyə bərabər deyil axı. Bəs mən bunun ifadəyə gəlməsinə, bunun doğruluğuna inanmasam necə addım ata bilərəm? Mən onu görmürəm, ancaq inanıram. Niyə inanıram? Bax, burda artıq inamın köməyinə fəhm gəlir, idrak gəlir.
İnam hara kimi gedə bilir? Hara kimi idrakı özünə qoşa bilir? Bu nədən asılıdır? – İnamın yaradıcısından. İnamın yaradıcısı qüdrətli olmalıdır. İnamın yaradıcısı özü Allaha tən olmalıdır. Allaha tən olarsa, onda biz onun sunduğu inamı, doğrunu, həqiqəti görərik, anlayarıq. Yox, o, bizə suna bilməzsə, onda qaçılmazdır, o bunu uyduracaq. Asif Ata da deyir: dinin yaradıcıları dinin əsas ölçüsü, cövhəri olan Allah anlamını uydurub. Uydurma – idraka əngəldir. İdrakın yolunu kəsir. Uydurulan şeyi dərk eləmək olmaz axı. Uydurulan yalandır. Yalanı necə dərk eləmək olar? Varlığı dərk edərəm, varlığı vermir axı. Varlığı bəzəyir, uydurur, elə sunur. O uydurmanın içərisində varlıq bilinmir. Uydurmada varlıq olmur. İndi o uydurma nədədir, biz onu aşama- aşama deyirik, açırıq, burda təkrar deməyə gərək görmürəm.
Uydurma dünyaya yanaşmada da özünü göstərir. Dünyaya yanaşmada Allah dünyanın bənnası kimi çıxış edir, ustası kimi çıxış edir, qurur onu kərpic-kərpic. Ata nə deyir? Dünyanın Dünyalıq adlı mənası var. Dünyalıq dünyanı qurmur, təzahür edir, gerçəkliyə gəlir, görsənişə gəlir, ancaq onu qurmur, yönətmir (idarə eləmir). Kainatı kainatın içsəl qüdrəti yönətmir, nə də daşı daş üstə qoyub tikmir. Həmin qüdrət dünyadakılar biçimində görüntüyə gəlir. Bax, bu nöqtədən başlayır əsillik. Bu nöqtədən başlayır idrak, insanın özünüdərki, dünyaya dediyi söz.
Cəhalət dünyanı bürüyürb? Niyə bürüyüb? Az-çox ağlı olan adamlar bunu deyir də. Başqaları isə deyir, yox din bu deyil. Yaxşı din bu deyil, ancaq bu dində var axı, cəhalət dindən törəyib. Bütün bu yalanlar dinin dediyindən törəyib. Mən də bilirəm, dində açıq şəkildə falçılıq yoxdur. Ancaq Məhəmməd özü falçılıq açmışdı. O ağacın tininə çəklib göydən bir vəhy alır, bu qayanın dalına çəkilib göydən bir vəhy alır. Hamısını da düzüb-qoşur. Bəs sən bilmirdinmi sənin səhabələrin səndən sonra sənin kitabını əlinə götürüb başlayacaq dua yazmağa, fal açmağa, cadu-piti yazmağa. Sən bilmədinmi bunlar olacaq?! Mahiyyətcə onun elədiyidir da elə, ayrı şey deyil. Özü o biçimdə uydurur, ona tapınan da bu biçimdə uydurur. Hər kəs Allahı yönətir (idarə edir), başda peyəmbər olmaqla. Mənim bacım da Allahı idarə edir. Kağızı götürür, guya ərəbcə nəsə yazır ora. Aldadır cahil adamları – bu sənin işini düzəldəcək, sənə bəxt açacaq, sənə yığval verəcək. Peyğəmbər də başqa biçimdə buna bənzər şeylər edirdi. Onun ayələrinə baxın. Toplumun baş-beyninə yeridir. “Ya peyğəmbər, qövmünə de ki, biz filan şeyi belə elədik, filan şeyi də belə edəcəyik; sənə filan qadınları, filan şeyləri halal buyurduq, biz hər şeyi bilənik”. Peyğəmbər Allahın adından deyir, Allahı idarə edir əslində, öz diləklərinə uyğun şəkildə. Belə istəyir, belə deyir.
Bax, bu yalanların içərisindən insanı çıxartmaq üçün, insanı cəhalətdən çıxartmaqdan ötrü Asif Ata inam-idrak birliyində öz Dünyabaxışını yaradıb ortaya qoyur. Deyir din inam ola bilmədi, biz İnam verməliyik. İnamın da dindən başqalığı (fərqi), üstünlükləri nədir, onu yazıb sənə verir, sənə tapşırır. Mənim kitabımı əlinə götürəndə oyun oynama deyir. Çünki orda oyun yoxdur. Çünki orda bəzək yoxdur. Orda idrakın möhtəşəm harayları, gərginlikləri var. Ona yet! Gücünü aşkarla, yet ona. Uydurma, yet! Din demir axı yet. Din yetdirə bilmir, başlayır uydurmağa. Asif Ata deyir yet. Yetmək gərəkdir.
Din-inam təzadı Ocaqçı üçün söz demək ölçüsüdür, çağırmaq ölçüsüdür. Bizim əsas işimiz bəşəriyyətin ağlına hakim olan yalanı qırağa qoymaqdır, ona çalışmaqdır. Ona da lomla, külünglə yetmirsən. Onu təfəkkürlə, idrakla, insanlıqla, mənəviyyyatla qoyursan qırağa. Sən elə arı-duru olursan, insanın idrakında, düşüncəsində elə oturursan, yön verirsən, işıq salırsan.
Amallaşma, Kamilləşmə, Xalqlaşma, “Din-İnam təzadı” Asif Atanın bizə öyrətdiyi, göstərdiyi, yola saldığı, həqiqətdə, hikmətdə bilinir, yetilir.
Bu yayın cırhacır istisində Ocaqçı öz inadının peşindədir. Gəlir, özüylə döyüşür, Amallaşır, özünü qurur, uzaq hədəfi gözünün altına alır. Ondan qıraqda yaşamının anlamını görmür. Ondan qıraqda yaşamın gözəlliklərini görmür. Yaşamın gözəlliyi yaşamı dərk eləməkdədir. Dərk eləyərək qurmaqdadır. Usanmazlıq, yorulmazlıq! Ata deyir, Evlad 4 əsas keyfiyyəti özündə birləşdirməlidir: bənzərsizlik, əlçatmazlıq, qeyri-adilik, özünü təsdiq.
Yükümüzdən Böyük Fərəhimiz yoxdur!
Atamız Var olsun!
Atamızın Bayrağını öpürəm!
Göylü Atalı: Bir sual verim: söz ucadır, musiqi?
Soylu Atalı: Söz! Söz hər şeydən ucadır.
Göylü Atalı: Sözü nəylə tutuşdurmaq olar?
Soylu Atalı: Sözü tutuşdurmaq olar Allahla. Ancaq dinin Allahı ilə yox, Mütləqlə tutuşdurmaq olar.
Göylü Atalı: Niyə?
Soylu Atalı: Əslində musiqi balaca olay deyil. Musiqi haldır, halı verir. O yerdə ki söz dayanır, ondan sonra musiqi başlayır. Ancaq bu musiqinin sözdən üstünlüyü deyil. Musiqi sözün dediyini deyə-deyə gətirmir ora. Sözün deyə bilmədiyindən sonra halları ifadə eləyir. Halla deyir artıq. Sözün köməyinə yetir. Sözün yardımçısıdır, köməkçisidir. Allahı söz tanıdır. Musiqi çalarsan, vurularsan, ancaq bilməzsən niyə vurulubsan. Ancaq söz sənə qandırır. Musiqini sevməyən yoxdur. Asif Ata deyir muğam pillə olayıdır. Ondan başqa kim deyir, Əlibaba Məmmədov deyir onu? Demir axı. Arif Babayev deyir? Demir. Ancaq onlar yaxşı ifaçılardır, yaxşı da oxuyurlar. Musiqini yaxşı duyurlar.
Musiqi haldır. Söz isə varlığın birbaşa ifadəsidir. Musiqi halın, söz varlığın ifadəsidir. Varlıq daha böyük, daha kamildir.
Göylü Atalı: Belə demək olarmı? Söz Mütləqi dərk etdirir, musiqi göstərir.
Soylu Atalı: Söz yoldur. Söz həm musiqidir, söz hər şeydir. Mütləqdən sonra söz hər şeydir, söz yüksəkdir.
Göylü Atalı: Bax, muğama qulaq asırlar. Çoxları sevir muğamı. Bəzən isə deyilən sözün başqalığına (fərqinə) varmadan sevirlər. Baxırsan, dərininə getmirlər sözün. Musiqi olaraq qəbul edirlər. Ona görə də Nisbi-Mütləq anlayışıyla yanaşanda görürük, insanın içinin, dəyişməməsinə səbəb, o sözü dərk etməməsidir. Sadəcə musiqi kimi duymasıdır.
Soylu Atalı: Bilirsən, dərk eləmək asan deyil, çox çətindir. Hər bir insandan da onu ummaq, tələb eləmək olmur. Gərək ağlın gücü olsun, ürəyin gücü olsun. Gərək dərk edəsən, fəhm edəsən. Söz, dediyim kimi, dərkdir, fəhmdir. Söz üstündür.
Bayaqdan mən nəsə deyirəm, Atanı anladıram. Ata nə istəyirsə deyirəm, sözlə deyirəm. İndi gəl, Atanın dediyini halla ifadə elə. Deyək, Atanın bir dənə haraylarını çaldın. Mənim dediyimi deyəcək? Deməyəcək axı. Dinləyənin xoşuna gələcək, vurulacaq, ancaq o çalğı mənim sözlə dediyimi deməyəcək axı…
Qutsal Oxuma: “Təməl” kitabının davamı oxundu, aydınlıqlar gətirildi.
Soylu Atalı: Yaxşı, mən də bir sual verim. Mən bir yazı yazmışdım Akif Səmədlə bağlı. Orda sözün üstünlüyü ilə bağlı yazmışdım.
Üstün Atalı: Hə, o mənim yadıma düşdü. İstədim deyəm, ifadə yadıma düşmədi.
Güntay Atalı: Orda yazılıb: “Söz Tanrıdan başlayır. Ancaq Tanrını da tanıdan sözdür”.
Soylu Atalı: Bəli, söz olmasa Tanrını tanıya bilmirsən.
Göylü Atalı: Əslində suallarımın cavabını bilirdim, ancaq bir az geniş açılmasını istəyirdim, onu da elədik.
Göylü Atalı Ktabdan iki parçanı oxuyur:
24. “Zahiri – Daxili”
Zahirinin Təməli – Daxilidir.
Daxili – Zahirilikdən Artıqdır.
Mahiyyət – Təzahürdən Artıqdır.
Məna – Hadisədən Artıqdır.
Dünyalıq – Dünyadan Artıqdır.
Həyatlıq – Həyatdan Artıqdır.
İnsanlıq – Adamdan Artıqdır.
Əzəlilik – Ötəridən Artıqdır.
Əbədilik – Keçicidən Artıqdır.
Sonsuzluq – Sonludan Artıqdır.
Kamillik – Qeyri-Kamildən Artıqdır.
Mütləq – Nisbidən Artıqdır.
Zahiri – Zahiridən Artıq olandan yaranıb.
Zahirini Zahiridən Artıq olan yaşadır.
Zahiridə Zahiridən Artıq olan yaşayır.
Təzahür Təzahürdən Artıq olan Mahiyyətdən yaranıb.
Təzahürü Təzahürdən Artıq olan Mahiyyət yaşadır.
Təzahürdə Təzahürdən Artıq olan Mahiyyət yaşayır.
Hadisə Hadisədən Artıq olan Mənadan yaranıb.
Hadisəni Hadisədən Artıq olan Məna yaşadır.
Hadisədə Hadisədən Artıq olan Məna yaşayır.
Dünya Dünyadan Artıq olan Dünyalıqdan yaranıb.
Dünyanı Dünyadan Artıq olan Dünyalıq yaşadır.
Dünyada Dünyadan Artıq olan Dünyalıq yaşayır.
Həyat Həyatdan Artıq olan Həyatlıqdan yaranıb.
Həyatı Həyatdan Artıq olan Həyatlıq yaşadır.
Həyatda Həyatdan Artıq olan Həyatlıq yaşayır.
Adam Adamdan Artıq olan İnsanlıqdan yaranıb.
Adamı Adamdan Artıq olan İnsanlıq yaşadır.
Adamda Adamdan Artıq olan İnsanlıq yaşayır.
Ötəri Ötərilikdən Artıq olan Əzəlilikdən yaranıb.
Ötərini Ötərilikdən Artıq olan Əzəlilik yaşadır.
Ötəridə Ötərilikdən Artıq olan Əzəlilik yaşayır.
Keçici Keçicilikdən Artıq olan Əbədilikdən yaranıb.
Keçicini Keçicilikdən Artıq olan Əbədilik yaşadır.
Keçicidə Keçicilikdən Artıq olan Əbədilik yaşayır.
Sonlu Sonludan Artıq olan Sonsuzluqdan yaranıb.
Sonlunu Sonluluqdan Artıq olan Sonsuzluq yaşadır.
Sonluda Sonluluqdan Artıq olan Sonsuzluq yaşayır.
Soylu Atalı: Yaxşı, aydınlıq gətir. Sual ortaya çıxır. Keçici-yaşarı münasibəti necədir? Yaşarı (əbədi) olan keçicidən asılıdırmı?
Göylü Atalı: Təbii ki, bir-birindən asılıdır. Təzahür yoxdursa, mücərrəd mahiyyət yoxdur ki. Mahiyyət elə təzahürdə yaşayır. Təzahürdən artıqdır ancaq. Onun içində yaşasa da, ondan artıqdır. Təzahür mahiyyətə çatmağa meyil edir. Bir-birindən asıldıır. O olmadan bu birinin yaşamağı mümkünsüzdür.
Soylu Atalı: Mən elə fikirləşmirəm. Keçici olan Yaşarıdan (əbədidən) asılıdır. Keçicini Yaşarı doğur. Doğan doğduğundan asılıdırımı? Deyil. Bəs nədir? Yaşarının özü yox, ifadəsi keçicidən asılıdır. Keçici onun ifadəsidir. Keçici onu ifadə edir, onu var etmir. Var etsəydi asılı olardı.
Göylü Atalı: Axı onun varlığını da o ifadədə görə bilirəm. Təzahür olmasa onun varlığını görə bilməzsən ki.
Soylu Atalı: O, asılılıq anılamına gəlmir. Asılılıqda ifadə etmə yox, var etmə var. Ona görə asılı deyil. Keçici Yaşarını təsdiq etmir, ifadə edir. Təsdiq necə edir? Görsənir, sonra ölüb gedir. Onun varlığını necə təsdiq edər?!
Güntay Atalı: Məsəlçün, Ata bizdən asılıdırmı?
Soylu Atalı: Ata-Evlad məsələsi ayrı şeydir. O yanaşma yaşarı-keçici məsələsi deyil. Asif Ata özündə insanilik mənası daşıdığı kimi, biz də özümüzdə insanilik mənası daşıyırıq. Biz Asif Atanın ideyalarının daşıyıcılarıyıq. O özü də öz ideyalarının daşıyıcısıdır. Biz onu təkcə ifadə etmirik ki. Biz onu yaşadırıq, təsdiq edirik. Biz içimizə çeviririk onu. Bir ana, bir çağa bərabər deyilik biz. Bizim Ataya münasibətimiz yaşarıdır. Ona görə o ayrı şeydir.
Bu, ağılda öz ciddi çözümünü tapmalıdır. Asif Ataya münasibət uca münasibətdir. Ancaq Asif Ataya münasibət asılılıq münasibəti deyil. Asılılıq səviyyəsində münasibətdə insan inkar olunur. Bax, bu da gəlib nəyə çıxır? Dinlərdə budur. Allah hər şeydir, qalanları heç şeydir. Məhəmməd hər şeydir, qalanı heç şeydir. Asif Ata demir, mən hər şeyəm, siz heç şeysiniz. Elə bir anlam yoxdur Asif Atada. Asif Atayla bizim münasibətimiz məna-təzahür münasibəti deyil. Ata-Evlad münasibəti insanilik münasibətidir.
Göylü Atalı oxuyur:
Qeyri-Kamil Qeyri-Kamillikdən Artıq olan Kamillikdən yaranıb.
Qeyri-Kamili Qeyri-Kamillikdən Artıq olan Kamillik yaşadır.
Qeyri-Kamildə Qeyri-Kamillikdən Artıq olan Kamillik yaşayır.
Soylu Atalı: Görürsünüz nə deyir? Qeyri-Kamili Qeyri-Kamillikdən Artıq olan Kamillik yaşadır. Yəni kamil qeyri-kamili təsdiq edir. Qeyri-kamil kamili təsdiq etmir, o ifadə edir. Məna gerçəkliyi təsdiq edir, gerçəklik mənanı təsdiq etmir, ifadə edir.
Göylü Atalı:
Nisbi Nisbidən Artıq olan Mütləqdən yaranıb.
Nisbini Nisbidən Artıq olan Mütləq yaşadır.
Nisbidə Nisbidən Artıq olan Mütləq yaşayır.
Daxilidən yaranan Zahiri – Daxilini yaşadır.
Soylu Atalı: Bax, Marksizm fəlsəfəsində nə deyir? İbtidaidən aliyə doğru. Asif Ata elə demir. Alidən ibtidaiyə doğru. Nə deməkdir bu? Yəni adi, bəsit alidən yaranır. Ali bəsitdən yaranmır. Ali nədir? Ali – Mütləq olandır. Bəsit nədir? Gerçəklik. Gerçəklik mənadan doğur.
Göylü Atalı davam edir:
25. DİN TƏMƏLSİZLİYİ
Dinin Təməli – Cəfəngiyyatdır.
“Dünyanı Yaradan” cəfəngiyyatıdır, – Dünyalığın inkarıdır.
“Həyatı Yaradan” cəfəngiyyatıdır, – Həyatlığın inkarıdır.
“İnsanı Yaradan” cəfəngiyyatıdır, – İnsanlığın inkarıdır…
Soylu Atalı: Hə, buna da aydınlıq gətirək. Din deyir “yaradan” var. Həyatı o yaradıb. Ancaq Ata deyir, varlığı yoxdan yaratmaq olmaz. Dinin “yaradıbdır” ideyası nədən doğur? Ondan doğur: öncə heç nə olmayıb, mütləq boşluq olub. Sonra “Yaradan” bir-bir düzüb-qoşub, yaradıb. Bax, Ata onu inkar edir, kainatın yox yerdən yaranmasını iddia eləmək cəfəngiyyatdır, yalandır.
Göylü Atalı davam edir:
“O Dünya” cəfəngiyyatıdır.
“Cənnət-cəhənnəm” cəfəngiyyatıdır.
“Qismət” cəfəngiyyatıdır.
“Bəndəlik” cəfəngiyyatıdır…
Din – Mahiyyəti Təzahürlə bərabərləşdirir, – əslində Mahiyyətsizlik cəfəngiyyatı yaradır.
Mənanı Hadisəylə bərabərləşdirir, – Mənasızlıq cəfəngiyyatı yaradır.
Əzəliliyi Ötəriliklə bərabərləşdirir, – Ötəri Əzəlilik cəfəngiyyatı yaradır.
Əbədiliyi Keçiciliklə bərabərləşdirir, – Keçici Əbədilik cəfəngiyyatı yaradır.
Sonsuzluğu Sonluluqla bərabərləşdirir, – Sonlu Sonsuzluq cəfəngiyyatı yaradır.
Kamilliyi Qeyri-Kamilliklə bərabərləşdirir, – Qeyri-Kamil Kamillik cəfəngiyyatı yaradır.
Din – cəfəngiyyata İnam yaradır, – cəfəng İnam yaradır – İnamsızlıq yaradır.
Soylu Atalı: Ata deyir, biz daha çox idealizmə yaxınıq. Ancaq idealist deyilik. Niyə deyilik? İdealizm hardasa dinə meyil edir. Nədə? Din deyir Allah öncə olub, sonra o kainatı yaradıb, gerçəkliyi yaradıb. Burda məna-gerçəklik ayrılığı var. O ayrı şeydir, bu ayrı şey. Yəni kainat yaradılıb. Kainat elə gerçəkliyə bərabərdir. Bax, bütün o kainatın daşıdığı məna heç olur. Görünənə bərabər tutulur. İdealizmdə də o yanlış var: dünya ideyadan yaranıb. İdeya yenə dünyadan ayrılır. İndi o başqa məsələ, ideyadan yarana bilməz. İdeya təfəkkürün məhsuludur.
Asif Ata nə deyir? Məna olayın içində var. Ancaq ondan artıqdır. Bir olayda üzə çıxır (təzahür edir), bu olay ölür, yeni bir olayda üzə çıxır.
Göylü Atalı:
Din – cəfəngiyyata İnam İdraksızlığı yaradır.
– Cəfəngiyyata İnam Mənəviyyatsızlığı yaradır.
– Cəfəngiyyata İnam İradəsizliyi yaradır.
– Cəfəngiyyata İnam Ədalətsizliyi yaradır.
– Cəfəngiyyata İnam Yalanı yaradır.
– Cəfəngiyyata İnam Şəri yaradır.
Soylu Atalı: Cəfəngiyyata İnam Mənəviyyatsızlığı nə deməkdir? Konkret İslamda deyilir: sən oruc tutmaqla, namaz qılmaqla, Allaha ibadət eləməklə mömin olursan. O biri dünyada sənin yerini ayırır. Allaha ibadət elə, namaz qıl, oruc tut, o dünyada yerin bəlli olacaq. Sən onda mömin olursan, mənəviyyatlı olursan. Yəni cəfəngiyyata inam mənəviyyatsızlığı budur. Cəfəngiyyata inanıb guya mənəviyyatlı olursan.
Göylü Atalı:
Din – İnsanı Müstəqillik Aqibətindən, Məsuliyyət Azadlığından məhrum eləyir; onu Yaradana tapşırır – Əsarətə salır.
Din – İnsanı Qorxu əsarətində saxlayır.
Dinin Göyü – Qorxu Göyüdür.
Din – İnsanın başına Qorxu yağdırır.
Din – İnsanda cəfəngiyyata qorxu yaradır;
Cəfəngiyyatdan Yaranan Din – Cəfəngiyyatı yaşadır.
“Ata Ruhunu Ürəyimizdə aparırıq!”,
“Atamız Var olsun!” səcdəsiylə gün başa çatır.
Şölə Ayı, 37- ci il. Atakənd.
(iyun, 2015. Bakı.)
