Ocaq Günsırası ilə 29 Qürub Ayı, 43-cü ildə “Uluyol-Hünər” Ata Ailəsi Aylıq “Ailə Günü” Törənini keçirdi. Ailə Yükümlüsü Nurtəkin Atalı Ataya səcdə ilə düşüncələrini bölüşdü: Ay içində gələnəksəl Ocaq işlərimi görmüşəm. Asif Atanın “Həqiqətlər” adlı Yan Bitiyini çapa hazırlamışıq. Saytla bağlı işlər, tədbirlərin korrektə olunub yayınlanmağa hazırlanması işlərim davam edib.
Bu ay içində xalqlaşma çabalarım olmayıb.
Atanın “Həqiqətlər” Bitiyini korrektə üçün oxuyanda bəzi qeydlər etmişəm, indi onu oxuyacam.
İnsana doğulandan sonra ən çox öyrədilən şey qorxudur. Toplumdan çəkinmək, hökumətdən, məmurdan, Allahdan qorxmaq… Bunlar şüura elə oturub ki, həyatı belə gərəyincə sevə bilmirsən. Çünkü qorxu əngəl olur. Həyata qara gözlüklə baxırsan elə bil. Heç nəyi öz rəngində görə bilmirsən. Öz rəngində görmdiyin üçün sevə də bilmirsən, qəbul edə də bilmirsən. Necə olur qorxu bütün duyğuları etkiləyə bilir… Qorxu ruhun ayrılmaz hissəsi olur az qala.
Qorxunun obyekti qıraqdadır, kökü adamın içində. Əslində obyekt də adamın içinə köçür. Öz şəxsiyyətini yaratmadıqca qıraqdan gələn hər şey şəxsiyyətin ruhunu işğal edir.
Ata deyir: “Qorxu it kimidir. Qabağından qaçırsan – arxanca düşür, qaçmırsan – geri çəkilir”. Ancaq özünü tanıdıqca, yaratdıqca içindəki yad şeylər yox olur. İnsan özünə doğmalaşır. Özünü sevir, özünü görür. Həyatda qorxu yarada biləcək hər şeyi görür, anlayır. Yalnız idrakın gözüylə baxır ona. Qiymət verir. Qorxunun mahiyyətsizliyini anlayır. Qorxunu ötür…
Özüyləbarışmada hədd var. O həddi aşmırsan, aşa bilmirsən. Özünü sınırlayırsan.
Asif Ata: “Tarixi labüdlük ideyası – Qismətçilik əfsanəsidir əslində”.
Tarixi hər zaman insanlara labüdlük kimi sunmuşlar. Sanki tarixi olaylar elə gəlişir ki, hər şey qaçılmaz olur. Son Qarabağ savaşındakı kimi. Bütün olaylara həqiqət ölçüsü, millətin gələcəyinin gəlişməsinə gərək olan ölçü ilə baxmaq gərək.
Asif Ata: “Adamları bir-birinə bağlayan Mənadır. Adamlar Mənasızlaşıb, bu səbəbdən də bir-birindən ayrılıblar. Bir-birindən Ayrılanlar Birliyi yaranıb – hay-həşirli”.
Özünü ruhən yaratmadıqca, yaşam ölçüsü ruhsal olmadıqca ölçü cəmiyyətləşir. İstər cəmiyyətdə, istər ailədə münasibətlər faydalığa, təmənnaya əsaslanır. Hər kəs bir-birini vasitə kimi görür. Ona görə də doğmalıq yaranmır, səmimiyyət ölür.
İnsanlar bir-birinə dəyərli olmalı, təmənnasız, səmimi münasibətlər yaranmalıdır…
Atamız Var olsun!
(Texniki səbəblərdən Nurtəkin Atalının bəzi yerlərdə səs qeydləri yazılmayıb)
.Günev Atalı (Ataya səcdə edib bayrağı öpür – G.A.): Amallaşma ilə bağlı onu deyim, “Ölçü” kitabını yenidən oxudum. Dəyişməzlik, Bütövlük, Müstəqillik, Mütləqilik qonuları ilə bağlı ayrı-ayrı qeydlər etmişəm: Dünyada hər şey dəyişir. Dünyanın Mənası dəyişmir.
İdrakla dəyişməz Mənaya yetmək olar.
Zaman, mühit, şərait də dəyişir.
Dəyişkənlik yoxluq yoludur.
Dəyişən ölür. Dəyişməz qalır.
Varlıq – dəyişməz Məna və dəyişən Olaylar birliyidir.
Həqiqət dəyişmir. Ehkam dəyişir.
Cəmiyyət ziddiyyətlidir.
Din həqiqətə ziddir.
Dünya Mahiyyətindən aşağıdır.
İdrakın məqsədi Mahiyyətin bütövlüyünü dərk etməkdir.
Gerçəklik ziddiyyətlidir, həqiqət bütövdür.
Gerçəklikdə dünya mənasından aşağı görünür.
Həqiqətdə bütöv, kamil Məna görünür.
Dünyada xeyirlə şər ziddiyyəti var, ədalətlə ədalətsizlik ziddiyyəti var.
Mütləq Xeyir, Mütləq Ədalət ziddiyyətsizdir, bütövdür.
Olaylar bir-birindən asılıdır. Yalnız Mahiyyət müstəqildir.
Olayların müəyyənliyi nisbi xarakter daşıyır. Məna mütləq dərəcədə müəyyəndir.
Xeyirlə şər, ədalətlə ədalətsizlik, həqiqətlə yalan, inamla inamsızlıq, məna ilə mənasızlıq, iradə ilə iradəsizlik arasında möhkəm sədd olmur. Həyatda birgə yaşayışda bir-birinə keçir.
İdrak əsilliyi, xalisliyi təsdiq edir. İdrakın məqsədi natamlığı ötmək, tam kamilliyə yetməkdir. Nisbiliyi ötmək Mütləqiliyə yetməkdir. İdrakilik Mütləqilikdir əslində. Kamillik həyatda bir ölçü kimi, meyar kimi öz təsdiqini tapmasaydı, heç kamillik fikri də olmazdı. Kamillik olub, ancaq kamillik nədir, kamilliyə yetmək nədir, bunun daha doğru izahı Asif Ataya məxsusdur. Kamillik nədir, mən içimə baxıb özümü təhlil edirəm. Hər dəfə yeni bir qüsur tapıram. Özüm təyin edirəm, mən nə etməliyəm.
Kamillik Mütləqilik əsasında yaşamaqdır. Kamillik İnamlı, İdraklı, İradəli, Mənəviyyatlı olmaqdır. Kamillik ruhani bir haldır. Kamillik insaniliklə bağlı məsələdir. İnsan bütün aşamalarda, hər hansı bir münasibətdə, istər ailə ilə münasibətdə, rastlaşdığı olaylara yanaşmasında özünü tam hiss edə bilmir. Kamil üçün heç bir qaranlıq mətləb qalmır. Mən hansı hala yetmişəm, nə etmişəm, Atanın təyini ilə yaşayıram. “Sabahım bu günümdən yaxşı olmalıdır; Bugünüm dünənimdən yaxşı olmalıdır” prinsipi ilə daim özümə yanaşıram. O əhvalda yaşayıram.
Xalqlaşma işi, həmişə dediyim kimi, mənim üçün artıq yoluna düşüb. Keçən dəfə silsilə söhbətlərim oldu, qatılanların söhbətə ehtiyacları vardı. Söhbətə qatılanların çoxu dinçilər idi. Heç bir etirazları olmurdu. Qabaqlar bəzi yerlərdə dinə kəskin münasibət bildirəndə, çox az hallarda onlar etiraz edirdilər. Ancaq hiss olunurdu, onların da içində ehtiyac vardı o söhbətlərə. Bir neçə gündür, dalbadal hər gün söhbət etdik. İndi ara veriblər. İstər-istəməz Ocaqla bağlı söhbətlərdən sonra ömrə düşüncəyə bir gərginlik gəlir. İnsan indiyədək yaşamadığı halla qarşılaşır.
“Gediş”də qoyulan qonu ilə bağlı düşüncələrimi deyim. Özüylə barışmaq halı tam Mütləqilik halına yetəndən sonra aradan qalxa bilər. O hala mən tam yetməmişəm. Mən özümlə heç vaxt barışmıram. Barışmazlıq varsa, deməli döyüş də var. Özündəki qüsurları döymək var. Özündəki hər hansı bir qeyri-səmimiliyi, hər hansı bir çatışmazlığı döymək həmişə var, ömrümüzün sonuna qədər var. Ata deyir, özüylə döyüş qurtaran yerdə Ocaqçılıq qurtarır, insanlıq qurtarır.
Hansı ruhsal tələblə yaşayıram?! – İnamlı, İdraklı, Mənəviyyatlı yaşamaq, Mütləqilik yolunda yaşamaq mənim ruhsal tələbimdir…
Ata ayında tədbirlərlə bağlı əlavə bir sözüm yoxdur, kimsə nəsə bir önəridə bulunarsa, mənim üçün də qəbuldur. Atamız Var olsun!
Soylu Atalı (Ataya səcdə edib bayrağı öpür – G.A.): 29 Qürub Ayı, 43-cü il “Uluyol-Hünər” Ailəsinin aylıq toplantısında söz deməzdən öncə Ataya səcdə edirəm, bayrağımızı öpürəm.
Açığı, bir az əhvalım aşağı oldu. Çünkü Ocağın işi sanki getdikcə öz axarına buraxılır. Ocaqçının ömründə həyat daha çox aktivdir, nəinki Ocaq. Bu baxımdan bir az düşünmək gərəkdir. Mən çox hallarda, demək olar, eyni hesabat eşidirəm. Məsələn, Nurtəkin Xalqlaşma işim yoxdur, tədbirləri işləmişəm, bir də yazdığım qeydləri deyəcəm. Yazdıqları yeni şeylərdir, ancaq başqa yenilik yoxdur. Bu özünü aldatma etkisi bağışlayır. Ocaq tədbiri məktəbdir, məktəbdə dərs deyərlər. Dərs öyrənərlər. Ancaq bunlar, demək olar, yox kimidir. Ona görə yenə deyirəm, düşünmək gərəkdir. Əgər Ocaqçılar aktiv idrakilik ortaya qoymasalar, aktiv Xalqlaşma işi ortaya qoymasalar, onda hesab edin, bu əqidə uzaq gələcəyə addım götürə bilməz. Ocağa yeni Evladlar gəlməlidir, onda Ocaqdakı insanların ruhani qırımı ortada olar. Ruhani təpəri, gücü, harayı, xalqlaşma hünəri ortada olar. İnsanlar görər, deyər, Ocaq, doğrudan da, məktəbdir. Böyük mənada onlara öyrədəcək bir şey sərgilənməlidir. Ocağın tələbi birdir: ya hər şey, ya heç nə! Bizim ayrı yolumuz yoxdur. Ocaq olum-ölüm qarşısında qalmamalıdır. Bunu ciddi düşünmək gərəkdir. Daim “sözüm yoxdur” demək olmaz. Sözün yoxdursa, deməli, ruhani yaşamırsan.
Ocaqda Bilənin aktiv xalqlaşma işi var. Özü də izlədiyim qədər mütaliə edir. Bu oxumalar, bildiyim qədər, ona müsbət etki göstərir. Ancaq “sözüm yoxdur” nə deməkdir?! Sənin işin var ortada, sənin əməllərin var ortada, sənin fədakarlığın var ortada. Mən gerçəkdən Bilənin fədakarlığını yüksək qiymətləndirirəm. Bilənin fədakarlığı Ocaq tarixində də, Ocaqdan öncəki tarixdə də az-az olan fədakarlıqlar cərgəsindədir. Bu açıdan bunu ciddi düşünmək gərəkdir, özünü ifadə etmək gərəkdir. Cəmiyyətdən bir barmaq yuxarı yaşasan, sözün olacaq. Sözün ciddi olacaq. Sürünən söz olmayacaq, öyrədən söz olacaq. Ona görə kim varsa, üç nəfər olsun, ya beş nəfər olsun, ancaq bilim ki, var. Var olmaq gərəkdir, amaldaşlarım. Bunu da ifadə etmək gərəkdir. Bu mənim sizə doğmaca, dostca amaldaş ərkimdir, Ocaqçılıq ərkimdir. Bilirəm, sizin hamınızın ürəyiniz çox gözəldir. Mənim buna iynənin ucu qədər də şübhəm yoxdur. Mən bilirəm, sizin ləyaqətiniz çox gözəldir. Ancaq bizim işimiz, əqidəmiz sadəcə adamlardan arı-duru olmaqla sınırlanmır, qısıtlanmır, yetərlənmir. Bizim arılığımız, duruluğumuz ruhani qüdrətə çevrilməlidir. Bu gün tədbirdən öncə internet üzərindən yaxşı müzakirələr açmışdım. Ocaqla bağlı yaxşı söhbətlər edirdik. Məndən sorğular sorurlar, mən də cavabladırırdım. Bu sorğular da mənim son on gündə çap olunan iki analitik yazılarımla bağlı idi. Bu suallar gəlib Ocağın üzərinə çıxır. Ocağın baxışı necədir, siz nə düşünürsünüz, özünüz nə dərəcədə cəmiyyətə etki göstərmək gücündəsiniz, nə vaxt bu gücünüz açıq müstəviyə keçəcək kimi suallar verirdilər…
Amallaşma işi çox aydın olmalı, genişlənməlidr. Ocağı vergül-vergül, yarpaq-yarpaq öyrənmək gərəkdir. Təkcə cəmiyyətə yox, bəşəriyyətə hansı ismarıcları veririk?! Bayaq Günev kamilliklə bağlı bir məsələyə toxundu, dedi, başqa dünyabaxışların kamilliklə bağlı baxışları yetərsizdir. Asif Atada bu bütövdür. Düz deyir, bunu bir az da genişləndirmək, bir az da açıqlamaq olar. Bu nə deməkdir, bizdən öncəki dünyabaxışların da kamillik haqqında çox ciddi düşüncələri, ideyaları olub. Deyək ki, hindlilərin, çinlilərin, o birilərin içində olan filosoflar, dünyabaxış yaradıcıları ciddi məsələlər ortaya gətiriblər. Fərq nədədir?! – Hər bir insan üçün bəlli ki, kamillik məsələsi olduqca önəmli məsələdir. İnsana kamilləşmədə əngəl olan dünyabaxışdır. Məsələn, semit dünyabaxışları, xristianlıq, ya islam, insanı kamilliyə çağırırlar. Ancaq insanın kamilliyini insandan uzaqda olan, qıraqda olan, transsendental olan ilahi qüvvələrə boyun əyməkdə görürlər. İnsan hər nə qədər qıraqda olan Allahı tanıyarsa, onu nə qədər çox istəyərsə, ibadət edərsə, hər nə qədər ona çox boyun əyərsə, onun kamilliyi də bir o qədər uca olar. Ancaq insan bilmir axı ondan qıraqdakı, uzaqdakı qüvvə nədir? Mən elə ancaq ibadət edim, yalvarım, axı bu mənə bir şey vermir. Bununla insan güclü, qüdrətli olmur, bununla insan azadlığa yetmir. Bununla dünya düzəlmir. Milyonlarla insan uzaqdakı qüvvəyə yalvarır, ibadət edir, hər şey edir. Ancaq bununla heç nə alınmır axı. Bütün məsələ ondadır. Ona görə deyirəm, insanın kamilləşməsinə mane olan başlıca məsələ dünyagörüşlərdir. Asif Ata İnsanın baxışını özünə (insana) yönəldir. Deyir, ilahi saydığınla sənin aranda uzaq ara olanda sən heç nəyə yetə bilmirsən. Sənin ona əlin çatmır, ünün yetmir. O sənə yaxın gəlmirsə, o sənin içinə gəlmirsə, sən necə güclü olacaqsan?! Axı insanın gücü, qüdrəti qıraqda deyil (divin canı şüşədə olan kimi), öz içində olmalıdır. O da insanın içinə gəlmir, insandan kilometrlərlə uzaqda yerləşir. Asif Ata deyir, o qüdrət sənin içindədir. O qüdrətə tapın, tanı. O qüdrəti içində oturda bilməsən, sən qüdrətli ola bilməyəcəksən. Fərq ordadır. Ölçü məsələsində fərq var. Ona görə biz deyirik, indiyə qədər insanın kamilləşməsi ilə bağlı verilən ölçülər yalnış ölçülərdir. Öçülər insanı aldadır, həm də deyir kamil ol. Onu aldada-aldada necə kamil edəcəksən?! Yalan əsasında kamillik nə deməkdir, yalanın özü antikamillik deməkdir. İnsan bu yalandan qopa bilmir, uzaqlaşa bilmir, içi yalanlarla dolur. Düşüncəsi, sevgisi yalanlarla dolur. Ümidi yalanlarla dolur. O necə kamil olsun?! Ona görə kamillik məsələsi, Asif Atanın dediyi səpkidə, daha ucadır, daha yüksəkdir, gerçəkçidir, gerçəkləşə biləndir, həyata keçə biləndir. Deyir, içində qüsurlar var, o qüsurları tanı, özünü aldatma. Onları tanı, onları döy. Nə ilə döyürsən, – Mütləqə İnamınla. Mütləq hardadır, – içində. İçindəki, dərindəki Mütləqə inanmaqla üzdəki eybəcərlikləri qovub içindən rədd edirsən. İçində Mütləqin gözəllikləri yaranır, için Mütləqə bənzəyir. Onda qüdrətli olursan, onda azad olursan, onda kamil olursan. Dində içini hər cür balacalıqlarla doldurursan, sonra da kamillikdən danışırsan. Alınmaz axı. Cəmiyyəti ölçü götürəndə kamilləşə bilməzsən axı. Cəmiyyət din ölçüsü ilə yaşayır. İnsanilik mənasında, dünyaya baxış mənasında, göyləri tanımaq, dərk eləmək mənasında cəmiyyətin baxışını əsas götürərsənsə, bir addım sıfır nöqtəsindən tərpənə bilməzsən, qabağa gedə bilməzsən. Cəmiyyətin baxışını bütünlüklə qırağa qoymalısan. Bütünlüklə qırağa qoymalısan deyirəm, mənim bu cümləm düzgün anlaşılmalı, düzgün dərk edilməlidir. Birinə deyərsən, gedər küçələrə düşər ki cəmiyyətin baxışını qırağa qoyuram, mənim kefim belə istəyir. Hərcayiləşib cəmiyyətin baxışını qırağa qoymaq yox, insanlaşıb cəmiyyətin baxışını qırağa qoymaq gərəkdir. İnsanlaşmaqda sənə mane olan cəmiyyətin baxışını qırağa qoymalısan. Səni hərcayiliyinə görə qınayan toplumun baxışını qırağa qoymalı deyilsən. Toplum sənin hərcayiliyini qınayırsa, düz qınayır. Toplum sənin qüdrətli olmağına əngəl olursa, onu qırağa qoy, onu eşitmə. Əslində bizim kamilləşməyimiz məsələsi olduqca dərin bir məsələdir, düşündürücü məsələdir. Bu açıdan yanaşmalıyıq. Qonşum, atam, anam, qaynanam, qaynatam, baldızım nə deyəcək kimi əngəllərdən çıxmaq gərəkdir. Onun deməyi nə üçün əsasdır, mən niyə gəlib Mütləqə İnamçı olmuşam o zaman?! Mən niyə Asifçi olmuşam?! Gedərəm, cəmiyyətin bir tayı olub cəmiyyət kimi yaşayaram.
Mən Ocağa gəlmişəm ki, hər cür basqılardan, hər cür yad etkilərdən, bayağı etkilərdən çıxım. Çıxmasan qüdrətli olmursan, güclü olmursan. Çıxmasan toplumun öyrətməni olmursan. Toplumun səviyyəsində dayanıb toplumu dəyişmək olmaz axı. Toplumun səviyyəsində dayanım, onu dəyişim, onu gələcəyə aparım – necə mümkün ola bilər?! Mümkün deyil. Toplumun dünyabaxışa bağlı mövcud olan nə gələnəyi varsa, qırağa qoymaq gərəkdir. Xalqın qədimliyindən gələn uca hansı gələnəklər varsa, onlara yiyə çıxmaq gərəkdir. Eybəcər nə varsa, qırağa qoymaq gərəkdir. Dinin etkisindən çıxmaq gərəkdir. Mən dəfələrlə sizə demişəm, bəzən biz toplumda, qohumda, qonşuda elə davranışlar sərgiləyirik, o elə əslində dindir. Tam azad olmaq gərəkdir içdə. Hərcayiləşən sərbəst olmaq yox, azad olmaq gərəkdir. İçimdə mənim qüvvətlənməyimə, qüdrətlənməyimə əngəl olan balaca nə varsa, ondan azad olmaq gərəkdir. Kamilləşmə budur. Amallaşma da kamilləşmənin fəlsəfəsini öyrənmək, açmaq anlamaq, dərk eləməkdir. Atanın ölçüsü ilə başqa dünyabaxışların ölçüsünü tutuşdururuq, aydınlaşdırırq. Başqa fəlsəfələrin ölçüsünü tutuşdururq aydınlaşdırırıq. Deyirik, filan fəlsəfə bunu deyir, cəmiyyət də onun dediyi kimi yaşayır, bu da yanlışdır. Niyə yanlışdır, bunu açırıq. Toplum filan dünyabaxışın ölçüsünə uyğun yaşayır, yanlışdır. Niyə yanlışdır, insanlığa uyğun deyil, insanlığa tərsdir.
Bunları da Atanı oxuduqca, öyrəndikcə, başqa ədəbiyyatları oxuyub Ataya üz tutduqca, Atanın ölçüsü ilə oxuyub öyrəndikcə, yavaş-yavaş ağlımız, idrakımız daha dərinliklərə gedir. İdraklanırıq, nə elədiyimizin fərqinə varırıq. Xalqlaşma məsələsini də deyəndə hər dəfə vurğu edirik. Əslində, bu üç məsələ bir birinə bağlı məsələdir. Amallaşırsan, kamilləşirsən, içində balacalığı saxlamırsan, onunla döyüşürsən, qüvvətlənirsən, öyrətmənə çevrilirsən. Harda öyrətmənlik edəcəksən, torpağın altında öyrətmənlik edəsi deyilsən ki. Xalqın içində öyrətmənlik etməlisən, hansı yolla olur olsun. Yol tapmalıyıq toplumun içinə çıxmağa. Gedib öyrətmək gərəkdir: “biz filan şeyi doğru sayırıq, filan əqidəni daşıyırıq, toplum niyə bu duruma düşüb, dünya niyə bu günə düşüb?” – bunları açırıq, deyirik, Atanın öyrətdiklərini anladırıq. Deyirik bunu düşünün. Heç kimin ağlını zorlamırıq, ancaq düşünmək üçün səbəb veririk.
Nə qədər toplum bizi eşitmir, bundan da betər olacaq. Yavaş-yavaş bizi eşitməyin vaxtıdır. Mən hər söhbətimdə bu yöndən çıxış edirəm, çağırıram. Bizim on illərdir çəkdiyimiz harayın detalları hələ indi toplumdakıların ağlına çatır. On illərdir, bu harayı çəkirik, bu söhbətləri deyirik.
Qonu qoymusunuz, hansı ruhsal ölçülərlə yaşayıram, özüylə döyüş, özüylə barışma. Özüylə barışmaq məsələsi iki anlamda anıaşıla bilər. Birincisi, özüm necə varamsa az, balaca olaraq öz balacalığımla, azlığımla razılaşıram. İkincisi, özümü kamilliyə çatdırıram, kamilliyin tələblərini yerinə yetirirəm, onda da hardasa özümlə razılaşıram, bilirəm ki, hardasa üstün yaşayıram, doğru yaşayıram. O doğrularımla razılaşıram, barışıram. Biri də var, cəmiyyət səviyyəsində yaşayıram, onunla barışıram. Əslində barışmaq budur. Barışmazlıq toplumun olduğu kimi olmaqdan qırağa çıxmaqdır. Bunu gələnəyə çevirmək gərəkdir. Bunu eləmək çətindir, sürüdən ayrılmaq çətindir, mən bunu bilirəm. Sürülükdən ayrılmadan toplumu xalq eləmək olmur, öyrətmən olmaq olmur. Ona görə addım-addım, davamlı, hər gün sürülükdən çıxmaq gərəkdir. Həyatımda nə cəmiyyətə uygundur, ona əməl etmirəm. Həyatımda nə cəmiyyətdən üstündür, ona əməl edirəm. Belə olmalıdır yanaşmanız. Qıraqda-bucaqda qohum əqraba içində tək qalırsan, qal. Bu cür qüdrətli Ocaq var, tək deyilsən. Nə qədər ki, cəmiyyətdə Ocaqçıya ağız büzməyiblər, ona lağ eləməyiblər, ona artıq-əskik kəlmələr söyləməyiblər, onda onun Ocaqçılığı hələ başlamayıb. Ocaqçılığın birinci aşaması odur, qıraqda-bucaqda səni tanıyanlar başlayacaq sənə ağız büzməyə, sənin böyüməyinlə barışmayacaq, razılaşmayacaq. Sənin kamilliyə doğru yeriməyinlə barışmayacaq, paxıllıq edəcək, dedi-qodu yaradacaq. Sənsə bunu vecinə də almırsan, itin hürüşünə məhəl qoymursan, davam edirsən. Bu birinci aşamadır.
İkinci aşamada görəcəksən yavaş-yavaş səni dinləməyə meyil edirlər. Sənə həsəd aparan həsəd aparır, qibtə edən qibtə edir, heyrət edən heyrət edir. Üçüncü aşamada başlayırsan öyrətmənliyə. Günevdəki kimi, çağırırlar, gəl, söz de, səni dinləyək. Sonrakı aşamalar da daha yetkin, daha yüksək səviyyədə davam edir. Bunun da yolu mütaliədən keçir, düşünməkdən keçir, özünü döyməkdən keçir, içini tanımaqdan keçir, davamlı olmaqdan keçir, Ataya dərindən bağlanmaqdan, Atanı dərindən dərk etməkdən keçir. Bunları eləmək gərəkdir. Mənim sözüm bu qədər.
Yükümüzdən Böyük Fərəhimiz yoxdur!
Atamız Var olsun!
Atamızın bayrağını öpürəm.
Göytəkin Atalı (Ataya səcdə edib bayrağı öpür – G.A.): Amallaşma hesabatımda bəzi düşüncələrimi demək istəyirəm. Keçən aylarda olduğu kimi, bu ay da davamlı mütaliə ilə məşğul olmuşam. Oxuduqlarım üzərində düşünmüşəm. Hər dəfə düşündükcə Atanın yolunun doğruluğu, önəmi daha çox ağlıma çatır. Bu ay oxudum kitab V.Hüqonun “Səfillər” əsəridir. İri həcmli kitabdır, hələ az bir hissəsini oxumuşam. Yeni oxumağa başladığıma baxmayaraq, düşündürücü məqamlar var. Bəzi düşüncələri sizinlə də paylaşacam. Düşüncələrim əsəs iki məsələ yönündə oldu. Birincisi qanun və cəza insan ömründə, eləcə də toplumda hansı dəyişikliklərə səbəb olur, müsbət sonuclar verə bilirmi? İkincisi, insana inamla yanaşmağın insan ömründə, toplumda əmələ gətirdiyi dəyişiklik. Dediyimi daha yaxşı anlatmaq üçün əsərdən qısa izah verəcəm.
Əsərdə Jan Valjan adlı bir gəncin aclıq, səfalət üzündən bir çörək oğurlamasından, buna görə katorqa cəzasına məhkum olunmasından söhbət gedir. Katorqaya göndərildikdən sonra bir insan ömrünün faciəli taleyini izləməyə başlayırıq. Katorqada olduğu müddətdə ona bəslənən heyvani münasibət, ayağına vurulan zəncirlər, yaşadığı çətinliklər, təbii ki, onda mənfi yöndən dəyişikliklərə səbəb olur. Hətta katorqada olduğu müddətdə bir neçə dəfə pozuntulara yol verir. Ona görə onun cəzası artırılır, 19 il katorqada qalır. Katorqadan azad olunmaqla da onun faciəsi sona çatmır, ən ağır halları da azadlığa çıxandan sonra yaşayır. Katorqalı adı ilə şəhərə qayıdır, hər kəs ona qarşı qorxunc heyvana bəslənən münasibət bəsləyir. Özünün pulu olmasına baxmayaraq, heç kim ona nə yemək, nə içmək vermək, nə də yatacaq yeri vermək istəmir. Qısaca anlatdığımdan da aydın olur, qanun və ona verilən cəza nə onun həyatında müsbət dəyişiklik yaratmadı, nə də cəmiyyətdə hər hansı bir dəyişikliyə səbəb olmadı. Verilən cəza onu bir cinayətkara çevirib toplumun içinə qaytardı. Toplumun ona münasibətindən görünür ki, insanın insana inamı itmiş, insanlararası münasibət tamamilə pozulmuşdur. Ən pisi də odur, Jan Valjan oğurluq üstündə cəza alsa da, bu nə aclıq və səfaləti, nə də oğurluğu aradan qaldırmır.
İkinci məsələ insana inam və sevgi ilə yanaşmaqdır. Jan Valjan katorqadan döndükdən sonra ona bəslənən münasibət nəticəsində onun tamamilə bitmiş bir durumda olduğunu görürük. Yaşamağa, həyata, insana inamı itmişdir, hətta katorqada olduğu zaman Allaha da inamını itirmişdi. Belə bir uçurumdan onu qurtaran bir din yepiskopu ilə qarşılaşması, yepiskopun ona inamla, sevgi ilə yanaşması olur. Bu onun ömründə əsaslı bir dəyişiklik yaradır, başqa bir şəhərə gedir, iş qurur, yaşadığı yerdə müsbət dəyişikliklər yaradır. Özü isə xeyirxah biri olaraq cəmiyyətdə özünə yer tutur. Bu məsələni önə çəkməklə əsas nəyi demək istəyirəm, biz real həyatda insan ömründə baş verən bu cür faciəvi hallarla rastlaşırıq. İnsanların çoxu bunu Allahın yazısı, qisməti kimi dəyərləndirir. Olayların bir qədər dərinliyinə nəzər yetirəndə biz bu halların qismətlə, alın yazısı ilə bağlı olmadığını görürük. Bütün bu sorunların hamısı, Atanın dediyinə əsaslansaq, Adamın İnsan olmamasından qaynaqlanır. Məsələn, biz qanunların sərt, amansız olduğunu deyirik, ancaq qanunları yazan insandır. Biz, katorqada olduğu müddətdə Jan Valjana heyvani münasibət bəsləndi, bu onda mənfi dəyişiklik yaratdı deyirik, həmin o münasibəti bəsləyən, buna səbəb olan da insandır. Toplumda aclıq, səfalət hökm sürür, bunu da insanlar Allaha bağlayır, yoxsulluğu Allahın neməti kimi qəbul edirlər. Ancaq aclığa, yoxsulluğa səbəb də insanlıq sorunlarıdır. Aclıq, səfalət tamahkarlıqdan hərislikdən, hamının bir-birindən oğurlamasından, bir-birini çapıb talamasından yaranır. Bir təbəqə varlılaşır, digər təbəqə aclıq içində boğulur. Bu məsələ əsərdə digər xarakterlərin faciəvi həyatlarını izləyəndə də görünür. Bunun üzərində düşüncələr məni bir daha Atanın Yoluna bağlayır, önəmini anladır.
Bu sorunların həll olunması üçün yalvarmaq, hansısa qüvvədən kömək gözləmək, ya da, olanlara şükür etmək heç nəyi həll etmir. İnsan özünə yönəlməli, özünü tanımalı, özünü dərk etməli, mənəvi cəhətdən təmizlənməlidir. Bu həm insan həyatında, həm də cəmiyyətdə hər hansı müsbət dəyişikliklər yarada bilər.
Amallaşma yönündə düşündüklərim bunlar idi. Özüylə döyüş və özüylə barış məsələsi ilə bağlı düşüncələrimi deyim: Bu ay Soylu bəy bizdə səfərdə oldu, canlı söhbət etmək imkanımız oldu. Azadlıq, əqidə yönündə söhbətlərimiz oldu. O söhbətlərdən sonra bir daha anladım, öz üzərimdə hələ çox işləməliyəm. Mənim özümü görməm elə bil zəifdir. Yanlışlarımı görə bilmirəm. Hər hansı bir əsəri oxuyanda ordakı xarakterlərdə hər hansı bir yanlışı oxuyuram, baxıram ki, həmin yanlışlar özümdə də var, bundan sonra döyüşməyə çalışıram. Yəqin, bu da özümə tam nəzarət edə bilməməyimdən irəli gəlir. Bəzi məsələlərdə geri addım atıram. Məsələn, Soylu bəy dəfələrlə deyir, düşüncələrinizi yazı şəklində hazırlayın, bu həm Ocaq üçün, həm də özünüz üçün önəmlidir. Bunun çətinliyindən, sorumluluğundan hər dəfə qaçıram…
Demək istədiklərim bu qədər. Atamız Var olsun!
Nurtəkin Atalı: Var ol, bacı. Mən qonuda qoymuşam, Ata Ayında keçiriləcək tədbirlərlə bağlı kiminsə başqa təklifi varsa desin.
Soylu Atalı: “Ata Günü”nü canlı keçirərik. Yağış Ayının 13-nə daha ciddi hazırlaşarıq, bu tədbiri Beyləqanda İnam Evində keçirərik. Onu da yazıb toplumsallaşdırarıq. Ocağın işi, uğuru yayılsın. Yaxşı olar, Ocaqçılar da bir-birinin evinə səfər etsin – bir-birini tanımaq üçün, doğmalaşmaq üçün. Uğurlu məsələdir. Səfər edəndə başqa qonaqlar ola bilər, onlar da sizi dinləyərlər, düşüncələrinizi bölüşərsiniz. Onlar da görərlər, gerçəkdən Ocaq başqa bir dünyadır. Düşünün, əməl edin, addım atın. Düşüncələrinizi, təşəbbüslərinizi arxivə qoymayın, gerçəkləşdirməyə çalışın.
“Ata Ruhunu Ürəyimizdə aparırıq!”, “Atamız Var olsun!” səcdəsilə Ailə Günü sona yetir.
Səsdən sözə çevirdi: Göytəkin Atalı.
18 Ata Ayı, 43-cü il. Göyçay.
(sentyabr, 2021).
